یبوست یکی از شایع ترین علائم بیماری های دستگاه گوارشی است ،که با عدم دفع مدفوع تظاهر می یابد. هر فرد در سنین مختلف عادات دفع و اجابت مزاج مخصوص خود را دارد که میتواند با دیگران بسیار متفاوت باشد.
به این ترتیب عادت دفع مدفوع هر فرد میتواند از بیش از یک نوبت در روز تا سه نوبت در هفته متغیر باشد و کماکان طبیعی تلقی شود. بنابراین بهترین تعریف یبوست برای هر فرد، بصورت دفع مدفوع کمتر از حالت نرمال برای همان فرد است و نمی توان برای همه یک تعریف از یبوست را ارایه داد.
این بیماری در تمام سنین رخ می دهد و در هر گروه سنی علل شایع خود را دارد.
یبوست در نوزادان:
در نوزادان، علت هایی مانند انسداد دریچه پیلور، پیچ خوردگی های روده ی باریک، عدم خون‌رسانی و نکروز روده ی باریک، فتق ها، توده های شکم، اینتوساسپشن یا درهم فرورفتگی روده ها، بسته ماندن خروجی مقعد، عدم عصب دهی راست روده (بیماری هیرشپرونگ) و … می توانند موجب یبوست شوند که اغلب مشکلات حاد می باشند.
در این حالت یبوست با علایم دیگری از جمله استفراغ، کاهش وزن، بی‌قراری ، تب ، بی حالی و ضعف در روزهای اول زندگی همراهی دارند و نیازمند مراجعه فوری به متخصص اطفال، پزشک فوق تخصص نوزادان و جراح اطفال می باشند. بنابراین یبوست در کودکان احتیاج به بررسی فوری توسط متخصص دارد.
یبوست در کودکان:
در کودکان بزرگتر و سن مدرسه سرگرم شدن به بازی و عدم علاقه به دستشویی رفتن معمولا باعث به ایجاد نوعی یبوست به نام یبوست فانکشنال یا عملکردی می شود. در این حالت معمولا کودک دچار مدفوعی با قطر زیاد ولی سفت می شود که به ندریج لباس زیر کودک را کثیف می کند. علاوه بر این، زخم های مقعدی و خونریزی های مقعدی دردناک می تواند ترس از دفع را در کودک ایجاد کند.
از دیکر عوامل ایجاد این بیماری در کودکان عدم تحرک و کمبود فعالیت، رژیم غذایی پر نشاسته و خمیر مانند برنج و نان سفید و کمبود مصرف فیبر، سبزیجات و مایعات است که همگی می تواند منجر به یبوست شود.
یبوست در بزرگسالان:
در بزرگسالان زندگی ماشینی و کم تحرکی، بدون ورزش منظم و روزانه از شایع ترین علل ایجاد این بیماری و بالا بودن شیوع آن است. رژیم غذایی بدون فیبر و مصرف کم میوه و سبزیجات، مصرف کم مایعات در طی روز به این مسیله و ایجاد یبوست کمک می کند.
هموروئید (بواسیر) و فیشر (شقاق) هر دو می توانند در اثر یبوست و دفع با زور ایجاد شوند و از طرف دیگر با ایجاد درد در حین دفع فرد را دفع بترسانند به طوری که این خود یبوست را تشدید می کند و فرد را وارد چرخه ی معکوسی از یبوست و زخم وارد می کند.
حاملگی، قاعدگی نامنظم، چاقی و دیابت از عللی هستند که با کاهش حرکات روده منجر به یبوست می شوند.
علل کمتر شایعی از جمله بیماری های التهابی روده، سندرم روده تحریک پذیر، عوارض برخی داروها، افسردگی، توده شکمی و بدخیمی موجب این بیماری می شود.
یبوست در سالمندان:
در افراد مسن و سالمندان عدم فعالیت، بدخیمی ها و توده های شکمی، آسیب اعصاب کمر و لگن، رژیم غذایی فاقد فیبر و مصرف کم مایعات، عوارض داروها و ناتوانی فیزیکی در دفع و رسیدن به توالت علل اصلی یبوست هستند.
چنانچه یبوست با علایم دیگری از جمله تب و لرز، ضعف و بیحالی، عدم دفع گاز، زردی، تهوع و استفراغ، کاهش وزن، تعریق شبانه همراه باشد لازم است تا سریعا با یک پزشک مشورت نمائید تا در صورت لزوم عکسبرداری ها و آزمایشات اولیه برای شما درخواست شود.
با مراجعه و مشورت با پزشک خود میتوانید از علت یبوست مطلع شده و با تغییر عادات غذایی و سبک زندگی خود، و در صورت لزوم مصرف داروهای مسهل و روان کننده یبوست را درمان کنید.
درمان یبوست:
درمان یبوست بر ۳ اصل استوار است:
۱. سبک زندگی:
مصرف بیشتر آب و مایعات غیرقندی و غیر شیرین
ورزش منظم و روزانه، پیاده روی و تحرک
پرهیز از رژیم پرخمیر و پرکربوهیدرات
استفاده از کاهو، کلم، سبزیجات و میوه ها حداقل سه عدد در روز
استفاده از برگه های آلو و قیسی، آب انجیر، غلات کامل و سبوس
پرهیز از سیگار و قلیان و دوری از مصرف الکل
کاهش وزن
۲. داروها
شش دسته داروی مسهل موجود است که هر کدام با مکانیسم خاص خود موجب رفع یبوست میشود.
داروهای حجم زا مانند پودر پسیلیوم مشابه مصرف فیبر عمل میکند و با افزایش حجم مدفوع، موجب تحریک گیرنده های دیواره راست روده و تخلیه زود به زود مدفوع میشود.
داروهای اسموتیک مسهل، با کشاندن مایع و املاح به داخل روده ها موجب حالت مصرف بیشتر مایعات میشود. این داروها در افراد مسن و معلول خطر کم آبی بدن و اختلال سدیم و پتاسیم را بهمراه دارد و نباید سرخود مصرف شود.
داروهای شیمیایی
داروهای محرک شیمیایی دفع نظیر بیزاکودیل، برگ سنا، و روغن کرچک عمل کرد بالا و خطر تحمل و اعتیاد را بهمراه دارند.برخلاف تصور عامه ی مردم و محبوبیت آنها به جهت کارایی بالای این دسته دارویی، استفاده از این داروهای مسهل باید محدود و موقتی باشد.
افراد سودجو در داروخانه ها و عطاری ها سعی در فروش محصولاتی مانند برگ سنا و روغن کرچک با برچسب گیاهی و طبیعی دارند؛ غافل از اینکه این گیاهان طبیعی نیز موجب تحریک شیمیایی دفع مدفوع میشود.
داروهای گیاهی
برگ سنا موجب ایجاد تحمل و اعتیاد میشود به این صورت که گیرنده های تحریک دفع مدفوع در اثر مصرف طولانی مدت برگ سنا تنها در حضور این ماده قادر به دفع خواهند بود و در صورت قطع دارو یبوست تشدید میشود .
به این ترتیب لطفا اجازه ندهید برچسب گیاهی یا طبیعی هر چیزی شما را فریب دهد.
داروهای روان کننده مانند روغن خوراکی پارافین یا روغن زیتون، شیاف پارافین و سایر روغن ها با چرب کردن سطوح روده موجب عبور سریعتر مواد هضم شده و دفع راحت تر مدفوع میشوند.
۳.درمان جراحی
در آخر چنانچه فرد به علت یبوست طول کشیده دچار عوارض یبوست مانند شقاق (فیشر) و بواسیر (هموروئید) شود و به درمان دارویی و سبک زندگی پاسخ ندهد، عمل جراحی میتواند چرخه ی یبوست را متوقف کند و زخم های مقعد را بهبود ببخشد.
سوالات متداول
سوال : یبوست چیست؟
پاسخ : یبوست یکی از شایع ترین علائم بیماری های دستگاه گوارشی است ،که با عدم دفع مدفوع تظاهر می یابد.
سوال : یبوست چگونه درمان میشود؟
پاسخ : ۱. سبک زندگی ، ۲. داروها ، ۳.درمان جراحی
سوال : علت یبوست در کودکان چیست؟
پاسخ : از عوامل ایجاد آن در کودکان عدم تحرک و کمبود فعالیت، رژیم غذایی پر نشاسته و خمیر مانند برنج و نان سفید و کمبود مصرف فیبر، سبزیجات و مایعات است که همگی می تواند منجر به یبوست شود.
