بیماری کلیه در افراد دیابتی
قبل از هر چیز لازم است که بگوییم، ما انواع مختلفی از بیماری دیابت را داریم که هر کدام علت و منشا خاص خودشان را دارند. یکی از آن ها، بیماری دیابت بی مزه است، که از قضا علت و منشا این نوع از دیابت ارتباط تنگاتنگی با عملکرد کلیه ها دارد.
به طور کلی کلیه ها، از ارگان های بسیار مهم بدن ما هستند که وظایف متعدد و مهمی را بر عهده دارند. از جمله ی این وظایف مهم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
تصفیه ی خون از مواد زائد و دفعی
تولید ادرار و دفع آن
تنظیم آب و الکترولیت های محیط داخلی بدن( خون، مایع بین سلولی، درون سلول ها)
تولید هورمون در شرایط خاص و دخالت در تولید گلبول های قرمز خون از طریق این هورمون
و…
اختلال در انجام هر کدام از وظایف کلیه ها، منجر به ایجاد عوارض و اختلالات مهم و متعددی در متابولیسم بدن می شود. بنابراین مراقبت از این ارگان ها و رعایت یک سری از نکات بسیار مهم و تاثیر گذار است.
علت دیابت بی مزه:
در اینجا به بررسی علت بیماری دیابت بی مزه که ارتباط تنگاتنگی با عملکرد کلیه ها دارد می پردازیم. در حقیقت دیابت بی مزه به علت اختلال در عملکرد هورمونی مهم به نام وازوپرسین یا ADH یا ضد ادراری است.
این هورمون در مغز و توسط یک سری از سلول های درون ریز غدد مغزی تولید می شود و سپس در مغز ذخیره می شود تا در صورت نیاز به درون خون ترشح شده، و خود را به وسیله ی جریان خون به کلیه ها برساند. محل اثر این هورمون در کلیه ها می باشد.
این هورمون باعث حفظ آب بدن می شود. در شرایطی که آب بدن کم شده وازوپرسین به جریان خون آزاد می شود و با اثر بر سلول های هدف خود درکلیه ها، مانع از دفع بیشتر آب بدن از طریق ادرار می شود و سلول های واحدهای ادرار ساز کلیه ها را وادار به بازجذب بیشتر آب می کند تا آب بدن حفظ شود و از طریق ادرار دفع نشود.
در نتیجه ی فعالیت این هورمون ما شاهد کاهش حجم ادرار خواهیم بود. حال اگر در عملکرد این هورمون اختلالی بروز پیدا کند، نه تنها در شرایط کم آبی بدن، آب بدن حفظ نخواهد شد، بلکه میزان و حجم تولید و دفع ادرار هم افزایش پیدا خواهد کرد.
نتیجه ی این اختلال ایجاد بیماری به نام دیابت بی مزه خواهد بود.
از علائم این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
تشنگی بیش از حد و پرنوشی
دفع حجم زیادی از ادراری بی رنگ و رقیق و بی بو به صورت مکرر و در فواصل کم
ایجاد اختلال در انجام کارهای روزانه و خستگی و بی خوابی و عدم تمرکز به دنبال نیاز به نوشیدن مداوم آب در روز و در پی آن دفع مداوم ادرار
کاهش وزن بی دلیل
کم اشتهایی
شب ادراری به خصوص در کودکان
بدخلقی به خصوص در کودکان
نداشتن رشد طبیعی و کافی در کودکان و نوجوانان
سردرد و سرگیجه
و…
انواع دیابت بی مزه:
دیابت بی مزه انواعی دارد که هر کدام علت خاص خودشان را دارند. از انواع این دیابت می توان به موارد زیر اشاره کرد:
دیابت بی مزه بارداری
دیابت بی مزه مرکزی
دیابت بی مزه دیسپوژنیک
دیابت بی مزه نفروژنیک
دیابت بی مزه بارداری:
این دیابت در دوران بارداری رخ می دهد و اغلب علائم بارزی جهت تشخیص توسط پزشک ندارد و حتی بعد از بارداری نیز، خود به خود بهبود می یابد. در طی این بیماری در برخی موارد آنزیمی تجزیه کننده توسط جفت تولید می شود که هورمون وازوپرسین را در بدن مادر باردار تجزیه می کند.
در موارد دیگر نیز، در بدن مادر باردار ماده ای تولید می شود که باعث کاهش عملکرد و حساسیت کلیه ها در برابر هورمون وازوپرسین می شود.
دیابت بی مزه مرکزی:
این دیابت زمانی رخ می دهد که در عملکرد غدد مغزی تولید کننده و ذخیره کننده هورمون وازوپرسین به صورت مادرزادی یا اکتسابی و بر اثر تروما یا بیماری های دیگر، اختلال ایجاد شود.
دیابت بی مزه دیسپوژنیک:
در این دیابت اختلالی در تولید و ترشح هورمون وازوپرسین وجود ندارد! بلکه به علت اختلال در عملکرد سیستم تشنگی در مغز، فرد احساس تشنگی شدید و مداوم دارد و به پرنوشی مبتلاست.
در این حالت با وجود هورمون وازوپرسین و عملکرد طبیعی آن، به دنبال پرنوشی فرد، همچنان شاهد افزایش حجم ادرار و دفع آب از بدن خواهیم بود. تروما، مصرف برخی داروها و ابتلا به یک سری از بیماری ها مثل تومور مغزی در ایجاد این اختلال موثر است.
دیابت بی مزه نفروژنیک:
در این دیابت نیز اختلالی در تولید و ترشح هورمون وازوپرسین وجود ندارد! اما این بار سلول های هدف این هورون در کلیه ها، پذیرای هورمون نیستند و مانع از اثرگذاری این هورمون می شوند.
این اختلال یا منشا مادرزادی دارد یا به دنبال بیماری هایی چون نارسایی کلیوی، انسداد مجاری ادراری، مصرف برخی داروها، از بین رفتن تعادل یون های مهمی چون پتاسیم و کلسیم در خون و… رخ می دهد.
تشخیص دیابت بی مزه:
در اکثر موارد بیماری های مختلف علائم مشابهی دارند که این علائم مشابه امکان خطای پزشک را در تشخیص درست بیماری بالا می برند. بیماری دیابت بی مزه نیز از این قاعده مستثنی نیست!
از آنجا که علائم این بیماری با بیماری های دیگری چون دیابت قندی مشابهت هایی دارد، بنابراین لازم است که بررسی های متعددی صورت گیرد تا پزشک به تشخیص درست و قطعی برسد و اقدامات درمانی مناسب را برای بیمار اتخاذ کند.
از جمله اقدامات تشخیصی که پزشک جهت تشخیص بیماری دیابت بی مزه و حتی نوع آن به کار می گیرد، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
معاینات بالینی و هیستوری گرفتن از بیمار
دستور به انجام آزمایش خون
دستور به انجام آزمایش ادرار
دستور به انجام ام آر آی
بررسی نشانه های کم آبی در بدن بیمار: از این نشانه ها می توان به مواردی چون خشکی و تغییر رنگ پوست، سردرد و سرگیجه مکرر، تهوع، تغییر رنگ زبان و… اشاره کرد.
دستور به انجام آزمایشی تحت عنوان آزمایش محرومیت از مایعات: در طی این آزمایش در یک بازه ی زمانی مشخص مانع از پرنوشی بیمار می شوند، سپس تغییرات ادرار فرد را از نظر حجم و غلظت بررسی می کنند. لازم به ذکر است که تحت شرایطی می توانند حتی نوع دیابت بی مزه را با این آزمایش تشخیص دهند.
به این صورت که بعد از ممانعت از پرنوشی بیمار، به او هورمون وازوپرسین تزریق می کنند و سپس با بررسی واکنش بدن فرد بیمار نسبت به این تزریق و مقایسه این واکنش با وضعیت بیمار قبل از تزریق هورمون ، نوع دیابت بی مزه را تشخیص می دهند.
و…
درمان دیابت بی مزه:
متاسفانه درمانی برای این بیماری وجود ندارد و تنها دیابت بی مزه بارداری است که خود به خود و بعد از بارداری به طور کامل بهبود می یابد. بنابراین تمرکز پزشکان بعد از تشخیص روی درمان های حمایتی و درمان های علامتی می باشد.
به این صورت که روی تشنگی مداوم فرد بیمار و حجم ادرار فرد تمرکز می کنند. به عنوان مثال در مواردی از هورمون های ساختگی توسط انسان ها مثل دزموپرسین استفاده می کنند.
این هورمون عملکردی مشابه هورمون وازوپرسین دارد و فرد با دریافت این هورمون به صورت تزریقی یا قرص و…صرفاً ادرار کمتری تولید می کند. اما کاملاً درمان نمی شود. تغییر رژیم غذایی نیز در کمک به درمان نشانه ها و علائم بیماری موثر است.
سوالات متداول
سوال : علت دیابت بی مزه چیست؟
پاسخ : در حقیقت دیابت بی مزه به علت اختلال در عملکرد هورمونی مهم به نام وازوپرسین یا ADH یا ضد ادراری است.
سوال : انواع دیابت بی مزه کدام اند؟
پاسخ : دیابت بی مزه بارداری،دیابت بی مزه مرکزی،دیابت بی مزه دیسپوژنیک،دیابت بی مزه نفروژنیک
سوال : دیابت بی مزه چگونه درمان میشود؟
پاسخ : متاسفانه درمانی برای این بیماری وجود ندارد و تنها دیابت بی مزه بارداری است که خود به خود و بعد از بارداری به طور کامل بهبود می یابد.
