اسهال یکی از شایع ترین شکایت هایی است که هر کسی در طی زندگی خود چندین بار به این مسئله دچار میشود. این مشکل ممکن است به تنهایی وجود داشته باشد یا با علائم دیگری مانند تهوع، استفراغ، درد شکم یا کاهش وزن همراه باشد.
خوشبختانه، اسهال معمولا کوتاه مدت است و بیش از چند روز طول نمی کشد و بدون درمان خاصی خود به خود بهبود می یابد. اما زمانی که بیش از چند روز تا چند هفته طول بکشد، معمولاً نشان دهنده این است که مشکل زمینهای دیگری وجود دارد – مانند سندرم روده تحریکپذیر (IBS) یا اختلالات جدیتری مانند بیماری سلیاک یا بیماری های التهابی روده. و…
علائم مرتبط با اسهال:
علائم و نشانه های مرتبط با اسهال (مدفوع شل و آبکی) ممکن است شامل موارد زیر باشد:
درد شکم -بیمار ممکن است اظهار کند که درد شکمش میگیرد و ول می کند، نفخ ، حالت تهوع و استفراغ ، تب ، وجود خون در مدفوع به صورت رگه های روشن روی مدفوع و یا دفع واضح خون ، مخاط یا ماده ی خلط مانند در مدفوع ، نیاز فوری به اجابت مزاج.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در بسیاری از موارد این بیماری در بزرگسالان برخلاف کودکان نشان دهنده ی مشکل جدی ای نمی باشد و در عرض چند روز خود به خود بهبود می یابد. اما در چه صورت ممکن است نشان دهنده ی مشکل جدی تری باشد؟
در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
اگر بیش از دو روز بدون بهبودی ادامه دارد
اگر دچار علائم کم آبی شده اید – مثلا:
افت فشار، قطع ادرار یا ادرار بسیار تیره، تشنگی بیش از حد، سرگیجه، ضعف شدید ،خشکی شدید مخاطات دهان،درد شدید شکم یا مقعدی دارید،مدفوع خونی یا سیاه دارید،تب بالای ۳۸ درجه دارید.
علل ایجاد اسهال:
تعدادی زیادی از بیماری ها و شرایط می توانند باعث آن می شوند. به چند مورد از شایع ترین آن ها اشاره میکنیم:
ویروس ها :ویروس های متعددی می توانند علائم گوارشی من جمله اسهال ایجاد کنند. به طور مثال کروناویروس ۲۰۱۹ (COVID-19) در بسیاری از موارد با علائم گوارشی از جمله تهوع، استفراغ و اسهال نیز همراه است.
باکتری ها و انگل ها:
قرار گرفتن در معرض باکتری های بیماری زا، مانند E. coli یا انگل ها از طریق غذا یا آب آلوده، منجر به این بیماری می شود.
اسهال ناشی از باکتری ها و انگل ها را اغلب اسهال مسافرتی می نامند. همچنین نوعی از آن در اثر مصرف بیرویه آنتی بیوتیکها و معمولا در بیماران بستری در بیمارستان رخ میدهد که ناشی از نوعی باکتری به نام کلستریدیوم دیفیسیل است.
داروها :
بسیاری از داروها مانند آنتی بیوتیک ها می توانند باعث آن می شوند. همانطور که گفتیم آنتی بیوتیک ها با از بین بردن باکتری های مفید روده تعادل طبیعی باکتریها را در رودههای شما بر هم میزند. سایر داروهایی که باعث اسهال می شوند، داروهای ضد سرطان و ضد اسیدهای حاوی منیزیم هستند.
عدم تحمل لاکتوز:
لاکتوز قندی است که در شیر و سایر محصولات لبنی یافت می شود. افرادی که در هضم لاکتوز مشکل دارند پس از خوردن لبنیات دچار این بیماری می شوند. عدم تحمل لاکتوز می تواند با افزایش سن تشدید گردد، زیرا سطح آنزیمی که به هضم لاکتوز کمک می کند، با افزایش سن کاهش می یابد.
شیرین کننده های مصنوعی مانند سوربیتول، اریتریتول و مانیتول : شیرین کننده های مصنوعی قندهای غیرقابل جذبی هستند که در آدامس ها و سایر محصولات بدون قند یافت می شوند – می توانند باعث این بیماری در برخی افراد سالم شوند.
عمل جراحي:
گاهی اوقات جراحی های برداشتن جزئی روده یا کیسه صفرا می تواند باعث اسهال شود.
بیماری التهابی روده:
یکی از علائم بیماری های التهابی روده اسهال است. در این بیماری ها فرد به طور مزمن دچار اسهال بسیار شدیدی می شود که می تواند تا ۲۰ بار در روز تکرار شود. در مدفوع ممکن است خون یا خلط و بلغم رویت شود. این بیماری ها بسیار مهم هستند و لازم است توسط متخصص حتما تحت درمان دارویی قرار بگیرند.
سندرم روده تحریک پذیر:
این مشکل پس از رد کردن سایر علل مهم ایجاد کننده این بیماری مطرح می شود. در این حالت معمولا فرد دچار اختلالات روان پزشکی مانند اضطراب یا افسردگی است. اسهال ناشی از این بیماری فرد را معمولا از خواب بیدار نمی کند و منجر به کاهش وزن نمی شود.
سایر اختلالات گوارشی:
اسهال مزمن چندین علت دیگر دارد، مانند بیماری سلیاک، پر کاری تیرویید، دیابت، مصرف الکل، کولیت میکروسکوپی و رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک
لازم است در صورتی که ظرف چند روز برطرف نشد توسط متخصص داخلی و یا فوق تخصص گوارش تحت بررسی قرار بگیرید.
تشخیص علت زمینه ای:
برای تشخیص علت اسهال از روش های متعددی می توان استفاده کرد، من جمله آزمایش مدفوع، کولونوسکوپی و اندوسکوپی و غیره. متناسب با علائم همراه و شرح حالی که به پزشک می دهید، پزشک از شیوه های تشخیصی لازمه استفاده خواهد کرد.
درمان اسهال:
معمولا اسهال نیاز به درمان خاصی ندارد. در برخی موارد مصرف داروهای ضد اسهال می تواند سیر بیماری را بدتر کند. به طور مثال در موارد عفونی در صورت مصرف قرص ضد اسهال عفونت در بدن بیشتر می ماند.
در صورتی که علت زمینه ای اسهال به تشخیص پزشک عفونی باشد ممکن است لازم باشد که انتی بیوتیک خاصی را مصرف کنید.
در برخی موارد پرهیز از مواد غذایی خاصی مانند شیر در عدم تحمل لاکتوز و گلوتن در بیماری سلیاک- به بهبود علائم کمک می کند. در بیماریهای التهابی روده، با درمان بیماری زمینه ای علائم آن نیز به تدریج بهبود می یابد.
توجه :
موارد ذکر شده همگی در ارتباط با اسهال بزرگسالان است. کودکان بویژه شیرخواران برخلاف بزرگسالان بسیار سریع در اثر آن دچار کم ابی می شوند.
این حالت ممکن است برای کودک بسبار خطرناک باشد. بنابراین در صورتی که کودک شما به اسهال دچار شده است بهتر است که به یک پزشک مراجعه کنید.
سوالات متداول
سوال : علائم اسهال چیست؟
پاسخ : درد شکم ،بیمار ممکن است اظهار کند که درد شکمش میگیرد و ول می کند، نفخ ، حالت تهوع و استفراغ ، تب و…
سوال : چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
پاسخ : اگر بیش از دو روز بدون بهبودی ادامه دارد و
اگر دچار علائم کم آبی شده اید.
سوال : اسهال چگونه درمان میشود؟
پاسخ : معمولا اسهال نیاز به درمان خاصی ندارد. در برخی موارد مصرف داروهای ضد اسهال می تواند سیر بیماری را بدتر کند.