قند خون
در بدن انسان انواعی از مولکول های زیستی از جمله کربوهیدرات ها ( قندها) وجود دارند . یکی از این کربوهیدرات ها ( قندها) گلوکز است که ساده ترین کربوهیدرات هاست . گلوکز سوخت رایج سلول های بدن انسان است و ما آن را تحت عنوان قند خون می شناسیم .
میزان نرمال قند خون
قند خون طبیعی ناشتا براي کسانی که بیماری خاصی ندارند و سالم هستند، باید کمتر از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر و بین ۸۰ تا ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد .
همچنین میزان قند طبیعی در فرد سالم بعد از صرف وعده ی غذایی باید کمتر از ۱۸۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد .
راه های اندازه گیری قند خون
از راه های اندازه گیری قند می توان به موارد زیر اشاره کرد :
اندازه گیری آن از طریق آزمایش خون در آزمایشگاه که در این روش فرد باید از ۸ الی ۱۲ ساعت قبل از انجام آزمایش غذایی نخورده و ناشتا باشد . اندازه گیری قند خون توسط خود بیمار در خانه توسط دستگاهی به نام گلوکومتر که روشی ساده و نسبتاً دقیق است .
بیماری های مرتبط با قند خون – علائم و درمان آن ها
افزایش قند خون
افزایش قند یا هایپرگلیسمی به افزایش بیش از حد غلظت قند خون می گویند . علائم این بیماری در صورتی که غلظت آن به بالاتر از ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر برسد به تدریج ظاهر می شود .
معروف ترین بیماری مرتبط با قند خون بالا دیابت است . این بیماری تعریف پیچیده ای دارد و هر کس قند بالایی داشته باشد لزوماً مبتلا به دیابت نمی باشد . دیابت در دسته ی بیماری های مزمن طبقه بندی می شود و به شرایطی گفته می شود که طی چند بار اندازه گیری ، قند فرد در حالات ناشتا و بعد از غذا از اعداد مشخصی بالاتر باشد . در این مقاله ( لینک مقاله ) به تفصیل در مورد دیابت صحبت کرده ایم .
در نهایت افزایش قند به مدت طولانی سبب پیدایش عوارض مزمنی چون آسیب به کلیه ها یا چشم ها و …می شود . بنابراین باید آن را در محدوه ی طبیعی حفظ کرد .
از علل افزایش قند می توان به موارد زیر اشاره کرد :
خوردن بیش از حد مواد غذایی پر کالری
مصرف ناکافی انسولین یا داروهای پایین آورنده ی قند
ناراحتی
فشار عصبی
هیجان
تب
کم تحرکی و عدم انجام حرکات سبک ورزشی
و…
از علائم افزایش قند خون می توان به موارد زیر اشاره کرد :
پرخوری و پرنوشی
تشنگی
دفع ادرار زیاد در فواصل نزدیک به هم
حالت تهوع و استفراغ در موارد شدید افزایش قند
کاهش هوشیاری در موارد شدید افزایش قند
درد شکمی در موارد شدید افزایش قند
و…
درمان افزایش قند خون
هنگام بروز علائم افزایش قند خون :
اگر دستگاه سنجش میزان قند ( گلوکومتر ) دارید میزان قند خود را بسنجید .
مایعات فراوان از قبیل آب ، چای ( بدون قند ) بنوشید .
از مصرف خودسرانه انسولین یا داروهای خوراکی پایین آورنده ی قند جداً خودداری کنید و در صورت عدم بهبود علائم به پزشک خود مراجعه کنید .
افت قند خون
افت قند یا هیپوگلیسمی به کاهش غلظت قند تا کمتر از ۶۰ میلی گرم در دسی لیتر گفته می شود .
افت قند خون در افرادی که تحت درمان با انسولین یا برخی قرص های خوراکی هستند رخ می دهد .
از علل افت قند خون می توان به موارد زیر اشاره کرد :
تابش گرما
تهوع و استفراغ
ورزش و فعالیت های سنگین
تزریق زیاد انسولین و یا مصرف بیش از حد داروهای خوراکی پایین آورنده ی قند
فراموش کردن یا به تاخیر انداختن یا حذف غذاهای اصلی یا میان وعده های غذایی
و…
علائم افت قند خون
از علائم افت قند خون می توان به موارد زیر اشاره کرد :
تاری دید
رنگ پریدگی
پوست مرطوب و عرق سرد
لرزش اندام ها
تپش قلب
ضعف و بی حالی
احساس گرسنگی بیش از حد
بی حسی و گز گز و مور مور شدن در اطراف دهان
و …
درمان افت قند خون
برای بالابردن سریع قند باید یکی از مواد قندی سریع الاثر مثل :
دو حبه قند
یک قاشق عسل
سه قطعه آب نبات
نصف لیوان آب میوه یا دیگر مایعات شیرین
و… را مصرف کرد .
در صورت بهبود علائم ظرف ۱۰ تا ۱۵ دقیقه مجدداً مایعات شیرین به اندازه ی محدود بنوشید .
چگونگی کنترل و حفظ قند خون در رنج نرمال
از راه های کنترل و حفظ قند در رنج نرمال می توان به موارد زیر اشاره کرد :
ورزش منظم و روزانه حتی در حد ۳۰ دقیقه در روز و کنترل وزن
استفاده از مکمل های غذایی حاوی ویتامین B و C
داشتن رژیم غذایی مناسب که حاوی منابع غنی از پروتئین باشد
عدم مصرف بیش از حد منابع غذایی غنی از کربوهیدرات ها
مواد غذایی که حاوی کربوهیدرات های پیچده هستند مثل موز مصرف کنید تا میزان قند را در مدت زمان بیشتری در رنج بالا و مناسب حفظ کنند چرا که مصرف کربوهیدرات های ساده مثل کیک های آماده یا نوشابه باعث افت سریع قند می شوند و قند خون را در مدت زمان کمتری بالا نگه می دارند .
افزایش تعداد وعده های غذایی و کاهش حجم هر وعده
پرهیز از مصرف الکل و محدود کردن مصرف مواد غذایی کافئین دار مثل قهوه و نوشابه
پرهیز از مصرف چربی های حیوانی و اشباع شده و جایگزین کردن چربی های گیاهی
مصرف غلات سبوس دار مثل گندم ، برنج ، ذرت ، جو و …
مصرف کافی مایعات علی الخصوص آب
و …
توصیه های پزشکی
در نهایت با داشتن یک رژیم غذایی مناسب همراه با ورزش منظم و روزانه ،کنترل وزن و چکاپ سالیانه می توان از بروز علائم افت قند یا افزایش آن جلوگیری کرد .
البته که بعضی از بیماری های مرتبط با قند مثل یک نوع از انواع دیابت زمینه ی ارثی نیز دارند اما با داشتن یک سبک زندگی سالم می توان از بروز و پیشروی علائم آن جلوگیری کرد .
سوالات متداول
سوال : میزان نرمال قند خون چقدر است؟
پاسخ : قند خون طبیعی ناشتا براي کسانی که بیماری خاصی ندارند و سالم هستند، باید کمتر از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر و بین ۸۰ تا ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد .
سوال : افت قند خون چیست؟
پاسخ : افت قند یا هیپوگلیسمی به کاهش غلظت قند تا کمتر از ۶۰ میلی گرم در دسی لیتر گفته می شود .
سوال : از علائم افت قند خون کدامند؟
پاسخ : تاری دید،رنگ پریدگی،پوست مرطوب و عرق سرد،لرزش اندام ها،تپش قلب،ضعف و بی حالی،احساس گرسنگی بیش از حد،بی حسی و گز گز و مور مور شدن در اطراف دهان و …
