پیوند کلیه چیست؟
پیوند کلیه جراحی است که در طی آن کلیه ی سالمی را جایگزین کلیه ای می کنند که از لحاظ عملکردی از کار افتاده است و توانایی انجام وظایف خود را ندارد.
در طی این جراحی، کلیه ی از کار افتاده را از بدن بیمار خارج نمی کنند و بدون خارج کردن کلیه ی از کار افتاده، کلیه ی سالم را پیوند می زنند. در طی این جراحی کلیه ی سالم را در قسمت قدامی – تحتانی حفره ی شکم قرار می دهند.
پیوند کلیه برای چه افرادی انجام می شود؟
قبل از هر چیز لازم است بدانید که کلیه های ما، ارگان هایی با کارایی بالا هستند و ما حتی می توانیم، تحت شرایطی با یکی از آنها نیز، به زندگی خود ادامه دهیم و زنده بمانیم.
بنابراین پیوند کلیه بابت هر بیماری یا مشکل ساده ای که برای کلیه های ما می افتد، انجام نمی شود. در صورتی عمل پیوند کلیه را انجام می دهند که یا هر دو کلیه ی فرد به وضعیت نارسایی دائمی رسیده باشند و از لحاظ عملکردی از کار افتاده باشند یا یکی از کلیه های فرد از کار افتاده باشد و کلیه ی دیگر نیز عملکرد خوبی نداشته باشد.
دهندگان کلیه ی پیوندی چه کسانی هستند؟
به طور معمول کلیه ی سالم را از فرد زنده یا مرده می گیرند و به فرد نیازمند و گیرنده می دهند. لازم به ذکر است که اغلب یک کلیه را پیوند می زنند و فرد دهنده ی پیوند، با اهدای یکی از کلیه های خود دچار مشکل نمی شود و به زندگی خود ادامه می دهد.
به ندرت و در صورت از کار افتادن هر دو کلیه، مجبور به پیوند زدن دو کلیه می شوند. توجه به این نکته نیز ضروری است که در این صورت کلیه های پیوندی را از فردی که فوت شده باشد می گیرند و به فرد گیرنده پیوند می زنند.
عوارض پیوند کلیه
جراحی پیوند کلیه دارای عوارضی است که بخشی از این عوارض ناشی از داروهای بیهوشی است که طی جراحی به فرد بیمار تزریق می کنند و بخش دیگر ناشی از خود جراحی می باشد.
از جمله ی این عوارض می توان به مواردی چون: خون ریزی، عفونت، انسداد عروق خونی متصل به کلیه ی پیوند زده شده، عدم فعالیت درست کلیه ی پیوند زده شده در ابتدا و… اشاره کرد. لازم به ذکر است که پیوند کلیه، جراحی است که در طی آن ارگانی را از بدن فردی دیگر به بدن فرد بیمار منتقل می کنند.
بنابراین عوارض ناشی از قرار گیری ارگان فردی دیگر در بدن فرد بیمار کاملاً طبیعی می باشد. چرا که سلول های بدن فرد گیرنده با سلولهای ارگان پیوندی غریبه هستند و این احتمال وجود دارد که همدیگر را نپذیرند و با هم احساس راحتی نکنند! و حتی یکدیگر را پس بزنند!
از طرفی سیستم ایمنی بدن هر فرد فقط سلول های بدن آن فرد را می شناسد، با غریبه ها سازگاری ندارد، سلول های غریبه را دشمن فرض می کند و برای نابودی آن ها اقدام می کند! بنابراین این احتمال وجود دارد که پس از پیوند، سیستم ایمنی فرد گیرنده به سلول های ارگان پیوند زده شده حمله کنند و آن ها را از کار بیندازند.
حال برای اینکه پیوند کلیه موفقیت آمیز باشد و پیوند پس زده نشود و کمترین عوارض را داشته باشد، پزشک معالج از داروهای سرکوب کننده ی سیستم ایمنی استفاده می کند تا قدرت عمل این سیستم دفاعی را کم کند و از پس زده شدن پیوند جلوگیری کند.
لازم به ذکر است که علاوه بر این اقدام توسط پزشک معالج، قبل از عمل نیز تیم درمان با انجام یک سری از تست ها و آنالیز بدن فرد گیرنده و فرد دهنده، بهترین کلیه را برای پیوند زدن به فرد بیمار انتخاب می کنند تا پیوند با موفقیت انجام شود و بدن فرد گیرنده آن را پس نزند.
اقدامات قبل از پیوند کلیه
قبل از قرار گیری اسم فرد بیمار در لیست گیرندگان عضو، تیم درمانی متشکل از نفرولوژیست-اورولوژیست، جراح، روانشناس، مددکار اجتماعی، پرستار و کمک پرستار، متخصص بیهوشی و متخصص تغذیه با انجام یک سری تست ها و آزمایشات و همچنین آنالیز بدن فرد گیرنده، ابتدا تشخیص می دهند که آیا این بیمار نیاز به پیوند دارد یا خیر؟
و اگر نیاز به پیوند دارد، وضعیتش برای انجام این جراحی چه قدر اورژانسی می باشد؟ و چه پیوندی برای این فرد مناسب است، کمترین عوارض را دارد و احتمال پس زده شدنش کم می باشد؟
بعد از این اقدامات نام بیمار در لیست گیرندگان پیوند قرار می گیرد. لازم به ذکر است که این اقدامات، بسیار مهم هستند. چرا که در صورت تشخیص اشتباه و خطا توسط تیم درمان در هر مرحله، هر دو فرد گیرنده و دهنده عضو، خانواده هایشان، کادر درمان و جامعه متحمل خساراتی بعضاً جبران ناپذیر می شوند.
به عنوان مثال اگر برای بیماری که نیاز به پیوند ندارد به اشتباه اعلام نیاز کنند، نه تنها فردی که واقعاً نیازمند است، در شرایطی که عضو پیوندی به سختی پیدا می شود، فرصت حیات خود را از دست میدهد. بلکه جان فرد گیرنده نیز به خطر می افتد. یا در صورت عدم پیوند کلیه ای که مناسب شرایط جسمی و فیزیولوژی فرد گیرنده است، فرد متحمل عوارض بعد از عمل می شود که اصلی ترین عارضه ی آن، پس زده شدن پیوند می باشد.
در مرحله ی آخر، پس از پیدا شدن عضو پیوندی مناسب برای بیمار، یک سری اقدامات جهت آمادگی بیمار برای این جراحی صورت می گیرد. از جمله ی این اقدامات می توان به مواردی چون: دادن مشاوره به فرد گیرنده و فرد دهنده ی عضو(در صورت حیات) برای حفظ آرامش آن ها، پاسخ به سوالات رایج فرد بیمار و فرد دهنده ی عضو(در صورت حیات)، ارائه ی یک سری توضیحات درباره ی نحوه ی جراحی و شرایط بعد از عمل و… اشاره کرد.
مراقبت های بعد از پیوند کلیه
از جمله مراقبت های بعد از پیوند کلیه، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
خشک و تمییز نگه داشتن محل بخیه ها
رفتن به حمام ۳ الی ۴ روز بعد از عمل
پرهیز از انجام فعالیت های سنگین مثل بلند کردن اجسام، ورزش و…
چک کردن مرتب فشار خون و ضربان نبض
مصرف داروهای تجویز شده بعد از عمل مثل آنتی بیوتیک های خوراکی طبق دستورالعمل پزشک جهت جلوگیری از ایجاد عفونت یا داروهای سرکوب کننده ی سیستم ایمنی که توسط پزشک جهت جلوگیری از پس زده شدن پیوند تجویز میشوند.
مراجعه ی به پزشک در صورت تب، درد، خون ریزی، التهاب و تورم در محدوده ی شکم و پهلوها
مراجعه به پزشک در صورت وجود درد افزاینده در محل پیوند بر روی سطح شکم
مراقبت از خود و عدم حضور در جوامع مختلف، هر چند کوچک و با تعداد افراد کم، جهت جلوگیری از ابتلا به بیماریهایی هر چند ساده مثل سرماخوردگی. به دلیل ضعف سیستم ایمنی بعد از عمل و همچنین تازه بودن بخیه ها. داشتن رژیم غذایی سالم و خوردن غذاهای کم چرب و کم نمک و مصرف زیاد مایعات
و…
سوالات متداول
سوال : پیوند کلیه برای چه افرادی انجام می شود؟
پاسخ : عمل پیوند کلیه زمانی انجام میشود که یا هر دو کلیه ی فرد به وضعیت نارسایی دائمی رسیده باشند یا یکی از کلیه های فرد از کار افتاده باشد و کلیه ی دیگر نیز عملکرد خوبی نداشته باشد.
سوال : دهندگان کلیه ی پیوندی چه کسانی هستند؟
پاسخ : به طور معمول کلیه ی سالم را از فرد زنده یا مرده می گیرند و به فرد نیازمند و گیرنده می دهند.
سوال : عوارض پیوند کلیه چیست؟
پاسخ : مواردی چون: خون ریزی، عفونت، انسداد عروق خونی متصل به کلیه ی پیوند زده شده، عدم فعالیت درست کلیه ی پیوند زده شده در ابتدا و… اشاره کرد.
