سکته مغزی
سکته ی مغزی چیست ؟
سکته ی مغزی عارضه ای است که زمانی اتفاق می افتد که رگی خونی در مغز مسدود یا منفجر شود .
علائم و نشانه های سکته ی مغزی
از علائم سکته ی مغزی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
⦁ بروز ناگهانی ضعف و بی حسی در یک طرف بدن
⦁ تغییر ناگهانی دید در یک یا دو چشم یا دشوار شدن بلع غذا
⦁ بروز ناگهانی سر دردهای شدید بدون علت
⦁ بروز مشکلات شدید همراه با سرگیجه هنگام راه رفتن
⦁ بروز مشکلات ناگهانی در صحبت کردن و شناختن دیگران
و…
آزمون سکته ی مغزی
آزمون سکته به شناسایی علائم و نشانه های این عارضه کمک می کند . این آزمون از جزئیات زیر تشکیل شده است :
⦁ از فرد بخواهید لبخند بزند ، آیا یک طرف صورتش بی حس است ؟
⦁ از فرد بخواهید دست هایش را بالا ببرد ، آیا یک دستش پایین است ؟
⦁ از فرد بخواهید یک جمله ی ساده را تکرار کند ، آیا در به یاد آوردن و بیان کلمات با دشواری رو به رو است ؟
انواع سکته ی مغزی
۲ نوع سکته ی مغزی اصلی داریم که عبارت اند از :
⦁ سکته ایسکمیک : متداول ترین نوع سکته ی مغزی ایسکمیک نام دارد که عدم رسیدن اکسیژن به سلول های مغزی می باشد . تقریباً از هر ۱۰ سکته ۹ مورد در این دسته قرار دارند . عامل بروز سکته لخته ی خون است که در رگ درون مغز ایجاد شده است . حال در این نوع از سکته این لخته ی خون ممکن است در نقطه ای خاص از مغز گسترش یافته یا از سایر نقاط بدن به مغز رسیده باشد .
⦁ سکته ی هموراژیک : سکته هموراژیک یا خون ریزی دهنده بسیار نادر و مرگ بار است . این نوع سکته وقتی بروز می کند که یک رگ خونی ضعیف در مغز منفجر شود . نتیجه ی این نوع سکته خون ریزی شدید درون مغز است که متوقف کردنش بسیار دشوار است .
یک نوع دیگری از سکته هم داریم که از نوع سکته های اصلی نمی باشد و سکته ی مغزی کوتاه نام دارد .
حال این سوال پیش می آید که سکته ی کوتاه چیست ؟
حمله ی ایسکمیک گذرا ( عدم رسیدن اکسیژن به سلول های مغزی )را اغلب سکته ی مغزی کوتاه می نامند.در این نوع از سکته ی مغزی لخته ی خون قسمتی از مغز را به طور موقت از کار می اندازد و علائمی شبیه به سکته نمایان می شود و وقتی که انسداد و لخته از میان بروند علائم و نشانه های سکته هم از میان میروند .
این نوع از سکته نشان می دهد که سکته ی مغزی اصلی به زودی به وقوع می پیوندد . بنابراین اگر فکر می کنید سکته ی مغزی کوتاهی را پشت سر گذاشته اید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید تا او احتمال بروز سکته ی اصلی را با اقدامات درمانی مناسب به حداقل برساند.
علت بروز سکته ی مغزی چیست ؟
یکی از علل متداول سکته ضخیم و سخت شدن دیواره ی رگ های خونی است . پلاکت های ساخته شده از چربی ، کلسیم ، کلسترول و … انعطاف رگ های خونی را از میان می برند .
لخته ی خون ممکن است سبب مسدود شدن رگ خونی غیر قابل انعطاف و بروز سکته ایسکمیک ( عدم رسیدن اکسیژن به سلول های مغزی ) شود . عامل اصلی سکته هموراژیک ( خون ریزی دهنده ) در اکثر موارد عدم درمان فشار خون بالا است که سبب انفجاررگ خونی ضعیف می شود .
عوامل خطرزای بروز سکته ی مغزی
⦁ بیماری های مزمن :
بیماری های مزمن سبب افزایش احتمال بروز سکته می شوند و این بیماری ها عبارت اند از :
⦁ فشار خون بالا
⦁ کلسترول بالا
⦁ دیابت
⦁ چاقی
و… کنترل و درمان بیماری های فوق احتمال بروز سکته را به شدت کاهش می دهد.
⦁ رفتارها :
رفتارهای نامناسب و خطرزایی مثل :
⦁ دود کردن سیگار
⦁ ورزش نکردن
⦁ نوشدن الکل
و… خطر بروز سکته را به شدت افزایش می دهند .
۳. تغذیه :
پیروی کردن از رژیم غذایی نامناسب می تواند خطر بروز سکته را افزایش دهد .
⦁ مصرف بیش از اندازه ی چربی و کلسترول می تواند سبب ضخیم شدن رگ های خونی شود .
⦁ مصرف بیش از اندازه ی نمک ممکن است سبب بروز بیماری فشار خون شود .
⦁ مصرف بیش از اندازه ی کالری سبب بروز اضافه وزن و چاقی می شود .
که همگی از عوامل کمک کننده به بروز سکته می باشند .
با پیروی کردن از رژیم غذایی حاوی سبزیجات و میوه و غلات و ماهی می توان از بروز سکته ی مغزی جلوگیری کرد .
عوامل خطرزای بروز سکته ی مغزی که در کنترل شما نیستند
در این میان برخی از عوامل همچون کهنسالی یا وجود سابقه ی سکته در خانواده هستند که در بروز سکته موثرند اما خارج از کنترل انسان قرار دارند . از دیگر عوامل این چنینی می توان به جنسیت اشاره کرد ، چرا که جنسیت نقش مهمی ایفا می کند و سکته در مردان را بسیار بیشتر از زنان تهدید می کند . با این وجود در اکثر موارد ، سکته در زنان ، جان آن ها را می گیرد . همچنین سکته ی آفریقایی ها ، آمریکایی ها ، سرخ پوست ها و اسکیموها را بیشتر از سایر نژادها تهدید می کند .
تشخیص سکته ی مغزی
وقتی فردی با علائم و نشانه های سکته به اورژانس می آید در ابتدا باید نوع سکته را مشخص کرد . ۲ نوع سکته ی مغزی اصلی داریم که روش های درمان متفاوتی دارند .
پزشکان می توانند از تصویربرداری اورژانسی برای شناسایی نوع سکته – مسدود شدن یا منفجر شدن رگ خونی – استفاده کنند . نتایج آزمایش های اضافه تری که می گیرند محل خون ریزی در مغز را مشخص می کند .
اهمیت زمان و درمان اورژانسی سکته ی مغزی
سکته ی مغزی : زمان = صدمه دیدن مغز
در درمان سکته ثانیه ها نیز اهمیت دارند . وقتی به دنبال انسداد یا انفجار رگ خونی در مغز اکسیژن به آن نمی رسد مرگ سلول های مغزی در چند دقیقه آغاز می شود .
به شرط مصرف داروهای متلاشی کننده ی لخته ی خون که باعث انسداد در رگ خونی شده و سکته ایسکمیک ( عدم رسیدن اکسیژن به سلول های مغزی ) را به وجود می آورند در ۳ ساعت ابتدایی بعد از بروز سکته می توان از گسترش آسیب دیدن مغز جلوگیری کرد .
مدیریت سکته ی خون ریزی دهنده یا هموراژیک بسیار دشوار است و تلاش پزشکان برای درمان آن از طریق کنترل فشار خون بالا و خون ریزی و تورم مغز اتفاق می افتد .
صدمات بلند مدت سکته ی مغزی
وقتی بخشی از بافت مغز بر اثر انسداد یا انفجار رگ خونی از میان می رود اندام هایی از بدن که توسط بافت از میان رفته ی مغز کنترل می شدند از کار می افتند . به عبارت دیگر سکته سبب ناتوانی بلند مدت جسمی می شود . میزان صدمات وارد شده به افراد و از دست رفتن توانایی آن ها به شدت سکته و سرعت عمل در درمان آن ها بستگی دارد . نوع آسیب دیدن هم بستگی به مکان آسیب دیده ی مغز دارد .
مشکلات متداول بعد از بروز سکته عبارت اند از :
⦁ بی حس شدن
⦁ از کار افتادن دست ها و پاها
⦁ از بین رفتن دید چشم ها
⦁ عدم توانایی در راه رفتن
⦁ ناتوانی در بلع غذا
⦁ ناتوانی در صحبت کردن و برقراری ارتباط
و…
این مشکلات می توانند دائمی و ماندگار باشند اما تعدادی از افراد هم می توانند بسیاری از توانایی هایشان را بازیابند .
توان بخشی بعد از سکته ی مغزی
توان بخشی محور درمان عوارض سکته است . از روش های توان بخشی بیماران دچار عارضه ی آن می توان به موارد زیر اشاره کرد :
⦁ گفتار درمانی
گفتار درمان گران می توانند به افراد برای بدست آوردن مهارت هایشان و مواجه شدن با ناتوانی ها کمک کنند . نتیجه ی گفتار درمانی در هر بیمار متفاوت است . برای افرادی که توانایی سخن گفتن را ازدست داده اند گفتار درمانی ضروری است . همچنین گفتار درمان گران می توانند به افرادی که در بلع غذا دچار مشکل شده اند کمک کنند .
⦁ توان بخشی بدنی
ناتوان شدن عضلات و از بین رفتن تعادل بدن از جمله متداول ترین عوارض آن است . چنین عوارضی می توانند توانایی راه رفتن را از بیماران بگیرند و در فعالیت های روزانه شان اختلال ایجاد کنند . توان بخشی فیزیکی روش موثری برای بدست آوردن تعادل و هماهنگی عضلات بدن است . همچنین توانایی نوشتن ، استفاده از قاشق و چنگال و موارد این چنینی که در بیماران دچار مشکل شده است را نیز برطرف می کند .
⦁ روان درمانی
بازماندگان این سکته از احساساتی مثل ترس و خشم و غم و اضطراب و …رنج می برند . روان درمان گران از استراتژی های مختلفی برای مقابله با این احساسات در بیماران دچار عارضه ی سکته استفاده می کنند . آن ها حتی می توانند علائم و نشانه های افسردگی را در بازماندگان سکته ی مغزی شناسایی و درمان کنند .
پیشگیری از بروز سکته ی مغزی
افرادی که بازمانده ی این سکته هستند برای پیشگیری از بروز سکته ی مجدد باید موارد زیر را رعایت کنند :
⦁ پرهیز از استعمال دخانیات
⦁ ورزش منظم و کنترل وزن
⦁ پرهیز از مصرف الکل
⦁ پرهیز از مصرف نمک
⦁ مصرف مواد غذایی سالم مثل ماهی و غلات و سبزیجات
و …
داروها :
پزشکان برای افرادی که احتمال دارد سکته کنند داروهایی تجویز می کنند تا احتمال بروز سکته را کاهش دهند . داروهای ضدلخته ی خون مثل آسپرین پلاکت های خون را که سبب ایجاد لخته می شوند حفظ می کنند .
دارهای ضدلخته ی خون مثل وارفارین برای بازماندگان این سکته تجویز می شوند تا به بیداری بخش خاموش مغزشان کمک کنند .
جراحی :
در برخی از موارد سکته در نتیجه ی تنگ شدن شریانی در بدن به نام شریا ن کاروتید ایجاد می شود . در این زمان پزشکان افرادی را که سکته خفیف و کوتاه کرده اند را جراحی می کنند و پلاکت ها را از دیواره ی این شریان پا ک می کنند . در برخی موارد پزشکان برای باز کردن شریان کاروتید از آنژیوپلاستی که روشی برای از بین بردن تنگی رگ خونی است برای قرار دادن بالون و استنت استفاده می کنند .
زندگی پس از سکته ی مغزی
در نهایت بیش از نیمی از افرادی که سکته کرده اند توانایی های خود را باز می یابند . کسانی که به اندازه ی کافی داروهای متلاشی کننده ی لخته ی خون مصرف می کنند ممکن است به طور کامل بهبود یابند و کسانی که دچار ناتوانی شده اند با کمک روش های توان بخشی بعد از آن یاد می گیرند مستقل باشند .
توصیه ی آخر
به طور کلی رعایت موارد ذکر شده اعم ازسبک زندگی سالم جهت پیشگیری از سکته و هوشیاری در تشخیص وقوع سکته با توجه به علائمی که توضیح داده شد و آزمون سکته و سرعت عمل بالا در رساندن بیمار به بیمارستان و توجه به علائم گاه و بی گاه مثل سردرد های طولانی و مکرر و چکاپ سالیانه توسط پزشکان مغز و اعصاب بسیار کمک کننده می باشد .
سوالات متداول
سوال : سکته ی مغزی چیست ؟
پاسخ : سکته ی مغزی عارضه ای است که زمانی اتفاق می افتد که رگی خونی در مغز مسدود یا منفجر شود .
سوال : انواع سکته ی مغزی چیست؟
پاسخ : سکته ایسکمیک ، سکته ی هموراژیک، سکته ی مغزی کوتاه
سوال : علت بروز سکته ی مغزی چیست ؟
پاسخ : یکی از علل متداول سکته ضخیم و سخت شدن دیواره ی رگ های خونی است .
