مغز و اعصاب

سردرد و میگرن

همه ی ما بدون شک سردرد را تجربه کرده ایم. شکایتی که می تواند از یک ناخوشی جزئی تا یک روز کامل از کار افتادن را شامل شود. سردرد می تواند خیلی شدید و ناگهانی رخ دهد و یا خیلی خفیف و مزمن.

جالب است که بدانیم سردرد میگرنی سومین بیماری شایع در جهان است. حدود ده درصد از مردم جهان در طول عمر خود دچار میگرن می شوند. با این وجود بسیاری افراد هستند که به میگرن مبتلا می باشند، بی آنکه بدانند و درمانی برای آن دریافت کنند. بنابراین در تعریف میگرن شبهات زیادی در بین عامه وجود دارد.

از طرف دیگر بسیاری از افراد اصطلاح میگرن را مترادف با سردرد به کار میبرند، بی آنکه ویژگی های اختصاصی میگرن را بدانند یا پزشک متخصص میگرن را برای ایشان مطرح کرده باشد.

حتما تا الان کنجکاو شده اید که آیا سردردهایی که تا به حال داشته اید از نوع میگرن بوده است؟ پس بیایید ببینیم که میگرن دقیقا به چه سردردی میگوییم:

میگرن بیماری شایعی است که خود را با حمله سردرد شدیدی نشان میدهد که :
معمولا یک طرفه است
معمولا با حس ضربان یا تپش همراه است
بین چند ساعت تا حتی چند روز ممکن است به طول بیانجامد
می تواند همراه با تهوع و استفراغ باشد
می تواند همراه با حساسیت به نور، صدا و یا بو باشد
می تواند همراه با سرگیجه باشد
می تواند همراه با اختلالات حسی مانند گزگز شدن پاها یا حتی اختلالات بینایی مانند دیدن نورهای غیرطبیعی باشد
فعالیت فیزیکی درد را بیشتر می کند و استراحت معمولا آن را بهبود می بخشد.

چه چیزی باعث بروز حمله می شود؟

گاهی هیچ علتی برای بروز حمله ی سردرد وجود ندارد، اما در برخی موارد استرس های روحی یا فیزیکی مانند بی خوابی، گرسنگی و یا خستگی می تواند باعث شروع حمله میگرنی شود.

برخی عوامل دیگر که در ایجاد حمله نقش دارند شامل آلودگی هوا و یا تغییرات هورمونی در طی دوران قاعدگی است. در طول دوران قاعدگی و یا قبل از شروع آن، فرد بیشتر مستعد حمله میگرنی است. به طرز جالبی، در دوران حاملگی به دلیل تغییرات هورمونی بروز حملات میگرن کاهش می یابد.

حمله میگرنی چه مدت به طول می انجامد؟

حملات میگرن معمولا بین ۴ ساعت تا ۷۲ ساعت طول می کشند؛ گرچه در جوانان می تواند کمتر از این نیز به طول انجامد. در بسیاری موارد شدت این درد به حدی است که فرد نمی تواند به کار خود ادامه دهد و یا درس بخواند.

به دلیل شیوع بالای میگرن و اختلال عملکردی که حملات ناشی از آن می تواند داشته باشد ضایعات اقتصادی وسیعی برای جامعه به دنبال داشته باشد.

علت بروز این حملات دردناک چیست؟

مغز افرادی که مبتلا به میگرن هستند از افراد عادی نسبت به برخی محرک ها حساس تر است. بنابراین محرک هایی که در افراد سالم به راحتی تحمل می شود (مانند بی خوابی، خستگی، آلودگی هوا و غیره) در افراد مبتلا به میگرن منجر به تحریکات عصبی در سلول های مغزی می شود که درد شدید یکطرفه ای را به دنبال خواهد داشت.

میگرن در چه کسانی بیشتر رخ می دهد؟

میگرن در بسیاری موارد می تواند ارثی باشد؛ بنابراین در افرادی که سابقه ی خانوادگی سردرد های میگرنی را دارند احتمال بروز این حملات بیشتر است.
میگرن همچنین در زنان بیشتر رخ میدهد. زنان حدودا دو تا سه برابر بیشتر ممکن است که به میگرن دچار شوند.

حمله ی میگرنی به چه صورت است؟

حملات میگرن در افراد مختلف متفاوت است.به طور کلی افراد ممکن است چهار مرحله ی مختلف را تجربه کنند:

مرحله ی پیش نشانه
در این مرحله فرد طیف وسیعی از علائم را تجربه میکند که می تواند نشان از شروع یک حمله ی میگرنی باشد. این علائم شامل موارد متعددی می شود؛ مثلا: خستگی، گرفتگی عضلانی و اسپاسم، تغییرات مزاجی (اسهال یا یبوست) تغییرات خلقی (زودرنجی، افسردگی و یا حتی سرخوشی) ولع نسبت به برخی مواد غذایی مانند شیرینی و حساسیت به صدا و نور و بوهای محرک.

مرحله ی پیش درآمد (اورا)
اورا در لغت به معنی هاله احاطه کننده یک چیز است. در مورد میگرن، به علائمی اطلاق می شود که سردرد میگرن را همراهی میکنند.

این علائم نیز می توانند طیف وسیعی داشته باشند. شایع ترین علائم اورا عبارتند از :
علائم دیداری: علائم دیداری شایع ترین شکل از اورا است. اختلالات بینایی که پیش درامد حمله ی میگرنی رخ میدهند می توانند بصورت یک نابینایی در یک قسمت از میدان بینایی باشد و یا به صورت دیدن رنگ ها و نور ها و خطوط اضافی باشد. گاهی نیز به طور کلی فرد دچار تاری دید یا نابینایی یکطرفه می شود.

علائم پیش درامد حسی: مانند کرختی یا بی حس شدن دست و پاها در این مرحله فرد همچنین می تواند دچار اختلال در صحبت کردن شود و یا احساس سرگیجه کند.
درحدود ۳۰ الی۴۰ درصد از افراد مبتلا به میگرن مرحله ی پیش درآمد دیده می شود.

مرحله ی درد
درد میگرن معمولا به تدریج شروع میشود، در ابتدا شدت ملایم دارد اما به تدریج شدید تر میشود. معمولا در یک سمت سر و به صورت ضربان دار رخ می دهد. درد گاهی ممکن است از یک نیمه به نیمه ی دیگر سر مهاجرت کند. معمولا همراه با گردن درد است. می تواند همراه با استفراغ و تهوع، اسهال، حساسیت بسیار شدید به نور و صدا و تاری دید باشد. در برخی از افراد ممکن است اسپاسم و سفت شدن گردن نیز رخ دهد. در این حالت معمولا فرد احتیاج به محیط ارام، ساکت و تاریکی دارد که در آن استراحت کند.

مرحله ی پس از درد
در این حالت درد بعد از چند ساعت برطرف شده است اما عملکرد فرد هنوز به حالت عادی برنگشته است. ممکن است فرد این حالت را به صورت خستگی و کسالت، اختلال در تمرکز و فکر کردن و افسردگی توصیف کند.
لازم است که بدانیم همه ی این مراحل ممکن است در همه ی افراد مبتلا به میگرن وجود نداشته باشد، و یا این مراحل به نحوی با هم همپوشانی داشته باشند که از یکدیگر قابل تفکیک نباشند.

تشخیص میگرن:

تست ها و تصویربرداری هایی که متخصص مغز و اعصاب برای شما انجام می دهد برای رد کردن سایر علل سردرد است. بنابراین هیچ تست تشخیصی قطعی ای برای تشخیص میگرن وجود ندارد.

تشخیص میگرن از طریق رد کردن سایر علل سردرد و از روی شرح حالی است که راجع به نوع سردردتان به پزشک میدهید. سابقهی خانوادگی و عوامل تشدید کننده ی سردرد (مانند قاعدگی، خستگی، گرسنگی و غیره) از عواملی هستند که تشخیص را برای پزشک راحت تر می کند.

انواع میگرن:

میگرن بدون پیش‌درآمد یا اورا:
در این حالت فرد بدون علائم مقدمه ای دچار سردرد می شود. در این حالت برای اینکه بتوانیم بگوییم سردرد از نوع میگرنی است لازم است که ویژگی های زیر را را به همراه داشته باشد:

بدون درمان و مسکن حداقل ۴ تا ۷۲ ساعت به طول بیانجامد.
حداقل دو مورد از این موارد را داشته باشد:
تنها در یک سمت سر باشد
همراه با ضربان باشد
با فعالیت فیزیکی بدتر شود
همچنین باید یکی از ویژگی های زیر را داشته باشد:
حساسیت به نور داشته باشد
حساسیت به صدا داشته باشد
با تهوع یا استفراغ همراه باشد
سردرد علت دیگری نداشته باشد

میگرن همراه با اورا:
این میگرن به عنوان میگرن کلاسیک و یا عارضه دار شناخته می شود.
هاله یا اورا شامل یکی از علائم زیر است:
اختلالات بینایی (شامل سیاه شدن قسمتی از میدان دید، دوبینی و سایر مواردی که بالاتر ذکر شد)
اختلالات حسی (مانند بی حسی یا گز گز اندام ها)
مشکل در صحبت کردن (مانند صحبت های ناواضح و اختلال در شکل دادن کلمات)
سرگیجه و وزوز گوش
اختلال در تعادل و راه رفتن
ضعف حرکتی

میگرن مزمن:
درصورتی که حملات میگرن بیشتر از ۱۵ روز در ماه برای مدت سه ماه یا بیشتر رخ دهد میگرن مزمن داریم.

میگرن کودکان:
میگرن کودکان می تواند متفاوت از بزرگسالان بروز یابد. در برخی موارد کودک دچار میگرن شکمی می شود. به این معنا که کودک دچار درد های متوسط تا شدید در دور ناف و یا کل شکم میشود. در برخی موراد شکم درد ها همراه با سردرد است. علاوه بر شکم درد، میگرن شکمی همراه کاهش اشتها، تهوع و حساسیت به نور و صدا می تواند باشد.

درمان میگرن:

میگرن درمان قطعی ندارد. اما درصورتی که حملات آن بیشتر از حدی باشد، پزشک می تواند برای شما درمان پیشگیرانه تجویز کند، به این معنا که با مصرف دارو از بروز حملات جلوگیری کرد و یا تعداد آن ها را محدود کرد. تغییر سبک زندگی نیز می تواند در جلوگیری از حملات نقش مهمی داشته باشد.

به طور مثال:
از بیخوابی و خستگی پرهیز کنیدو برنامه ی منظم خواب و خواب باکیفیت تاثیر مهمی در جلوگیری از ایجاد حملات میگرن دارد.

سیگار را ترک کنید
به طور منظم ورزش کنید . گرچه درد میگرن میتواند به دنبال فعالیت فیزیکی رخ دهد ولی ورزش منظم در دراز مدت می تواند تاثیر بسیار خوبی در جلوگیری از سردردهای میگرنی داشته باشد.

مراقب وعده های غذایی خود باشید. گرسنگی یکی از محرک های مهم سردرد میگرنی است. وعده های غذایی کوچک ولی با تعداد بالاتر در طی روز می تواند کمک کننده باشد.

آب کافی بنوشید. یکی از عوامل ایجاد کننده ی آن می تواند کم آبی بدن باشد.
اضطراب خود را کنترل کنید. روش هایی کنترل اضطراب مانند مراجعه به روانشناس، استفاده از داروهای ضد اضطراب، ورزش، مراقبه و یوگا همگی در کنترل حملات میگرن موثر هستند.

از نوشیدنی های الکلی و کافئیین دار پرهیز کنید.

پرهیز از برخی غذاها نیز در پیشگیری از بروز حمله نقش دارند. مانند غذاهای حاوی قندمصنوعی، غذاهای حاوی مواد نگهدارنده و همچنین غذاهای حاوی تیرامین. تیرامین ماده ای است که در برخی مواد غذایی مانند پنیرها، کلم و برخی سس ها وجود دارد.

برخی مواد غذایی مانند ماهی، مرغ و شیر حاوی ویتامین B2 است. این مواد می تواند در پیشگیری از حمله موثر باشد.

درصورتیکه علیرغم اقدامات پیشگیرانه حمله ی سردرد میگرنی رخ داد میتوان اقداماتی جهت کاهش درد و طول مدت آن انجام داد.

مثلا:
ماساژکف سر یا شقیقه ها
گذاشتن یک حوله ی سرد روی گردن یا سر
قراردادن کیسه یخ روی گردن یا سر
استراحت در اتاق تارک و ساکت نیز می تواند موثر باشد.
استفاده از مسکن ها و داروها
ماساژ گردن

درمان های دارویی در حین حملات میگرن شامل موارد زیر است:

داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن، ایبوبروفن، ژلوفن و غیره
برخی داروهای ضدتهوع مانند متوکلوپرامید
برخی داروهای اختصاصی برای میگرن شامل: تریپتان ها (سوماتریپتان، زولمیتریپتان) و آلکالوئیدهای ارگوت مانند متی سرجید
داروهایی که برای جلوگیری از ایجاد حملات استفاده می شوند عبارتند از:

داروهای بتابلاکر
داروهای ضدتشنج
برخی داروهای دیگری مانند: امی تریپتیلین، ونلافاکسین، ریبوفلاوین (ویتامین ب دو)، مکمل منیزم، کوآنزیم کیو ۱۰، گاباپنتین

ضروری است بدانیم که این داروها همگی نیاز به تجویز پزشک دارند، چراکه می توانند تداخلات بسیاری داشته باشند و در برخی افراد ممنوعیت مصرف مطلق دارند. همچنین مانند هر داروی دیگری با عوارضی همراه است که ممکن است حتی تهدید کننده حیات باشند.

بیوفیدبک:

برخی روش های درمانی دیگر هستند که می توانند موثر باشند. روش بیوفیدبک روشی است که در آن گرفتگی های عضلانی توسط سنسورهایی ارزیابی می شود و فرد با تمرین می تواند کنترل عضلات خود را یاد بگیرد.

تشخیص افتراقی های مهم میگرن:
عوامل متعدد دیگری نیز وجود دارند که می توانند سردرد ایجاد کنند.

این موارد عبارتند از:
سردرد تنشی (فشاری):
این نوع از سردرد معمولا به شدت میگرن نیست و عملکرد فرد را مختل نمیکند.
معمولا دوطرفه است.
ضرباندار نیست.
بیشتر حس فشار در سر ایجاد می کند.
با فعالیت فیزیکی همراه نیست.
با تهوع استفراغ همراه نیست.
با حساسیت به نور و صدا همراه نیست

سینوزیت:
درد ناشی از سینوزیت همراه با تب، دردناک بودن پیشانی و صورت است.
یکطرفه نیست.
ضرباندار نیست.

سردرد خوشه ای:
در این نوع سردرد که شیوع کمتری هم دارد، معمولا درد بسیار شدید یکطرفه ای در پشت چشم احساس می شود.
آبریزش بینی و اشک ریزش وجود دارد.
پلک ها متورم می شوند.
این درد ضرباندار نیست
در مردان بیشتر رخ میدهد

گرچه میگرن علائم بسیار متنوعی دارد، ولی برخی از نشانه ها حتی اگر در میگرن هم دیده شود، علائم خطر هستند و درصورتی که برای اولین بار بروز یابند، ضروری است که حتما به اورژانس مراجعه شود:
سردرد به حدی شدید و ناگهانی باشد که در عرض چند ثانیه به اوج خود برسد و شدیدترین سردردی باشد که فرد به عمر خود تجربه کرده باشد.
سردردی که همراه با تب، افت سطح هوشیاری و درد و سفتی گردن باشد
سردردی که همراه تشنج یا بیهوش شدن باشد
سردردی که با تغییر موقعیت بدن مانند خوابیدن و نشستن تغییر کند
سردردی که همراه با اختلالات عصبی باشد؛ مانند بی حسی و فلج شدن قسمتی از بدن
سردردی که همراه با ضعف و فلجی یکطرفه ی بدن و صورت باشد

برخی علائم مرتبط با سردرد هستند که حتما باید توسط متخصص مغز و اعصاب بررسی شوند. این علائم شامل:
سردرد همراه با کاهش وزن
سردرد همراه با تعریق شبانه
سردرد همراه تهوع و استفراغ
سردرد در کسی با سابقه ی خانوادگی بدخیمی
سردرد در کسی با سابقه ی شخصی بدخیمی ها و سرطان ها
سردرد در کسی مبتلا به ویروس HIV
سردرد همراه با دوبینی

سردرد همراه با علائم عصبی :
علائم عصبی در سردردهای نگران کننده برخلاف میگرن، بیشتر از ۶۰ دقیقه به طول می انجامد و گاهی کاملا برطرف نمیشود.
سردردی که با زور زدن تشدید شود (مانند سرفه، عطسه، بلند کردن جسم سنگین، خم شدن)
سردردی که همواره در یک نقطه ی خاصی از سر صورت بگیرد.

به طور خلاصه:

میگرن بیماری شایعی است که احتیاج به درمان دارد، وگرنه می تواند زندگی روزمره مارا مختل کند.
تشخیص میگرن توسط متخصص مغز و اعصاب و از طریق رد کردن سایر علل سردرد (که علل مهم و خطرناکی می توانند باشد) صورت میگیرد.
گرچه سردرد معمولا به علت موارد خوشخیمی مانند میگرن و سردردهای تنشی رخ میدهد، میتواند نشاندهنده ی علل بسیار خطرناکی مانند تومور مغزی (درموارد سردرد مزمن) و سکته مغزی و خونریزی های مغزی (درموارد حاد) باشد. بنابراین هر سردردی که تکرار شونده باشد، شدید باشد و همراه با علائم خطر باشد باید حتما توسط یک متخصص مغز و اعصاب مورد بررسی قرار گیرد.
درمان میگرن با ترکیبی از تغییرات سبک زندگی و دارودرمانی صورت میگیرد.

سوالات متداول

سوال : میگرن در چه کسانی بیشتر رخ می دهد؟
پاسخ : میگرن در بسیاری موارد می تواند ارثی باشد؛ بنابراین در افرادی که سابقه ی خانوادگی سردرد های میگرنی دارند احتمال بروز این حملات بیشتر است.

سوال : مراحل حمله میگرنی به چه صورت است؟
پاسخ : مرحله ی پیش نشانه، مرحله ی پیش درآمد (اورا) ، مرحله ی درد، مرحله ی پس از درد

سوال : میگرن چگونه درمان میشود؟
پاسخ : میگرن درمان قطعی ندارد. اما میتوان از بروز حملات آن جلوگیری کرد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا